Makine; dendiğinde, dişlilerden, millerden ve daha birçok hareketli parçadan oluşmuş büyük cisimleri kaldırmaya, kırmaya yarayan karmaşık bir yapı aklımıza gelir. Oysa bir işi yaparken daha az kas gücü kullanmak veya kuvvetin daha kolay uygulanmasını sağla-yarak, işi daha kısa zamanda yapabilmek için ilk çağlardan beri bir takım düzeneklerden faydalanılmaktadır.
Günlük işlerimizi yaparken yapılan işin özelliğine göre çeşitli araçlar ve aletler kullanırız. Bu araçlar iş yapmamızı kolaylaştırır. Yük taşımak için kullanılan el arabası, kâğıt, kumaş kesmek için kullandığımız makas, sıcak cisimleri tutmak için maşa, bu araç ve aletlerden bazılarıdır.
Bir işi daha kolay yapabilmek için, kuvvetten veya yoldan kazanç sağlayan düzeneklere basit makine denir.
Basit makineler, kullanılan aletin bir noktasına, kullanıcı tarafından bir dış kuvvet uygulandığında, aletin başka bir noktasındaki cisme kuvvet uygulayan mekanik aygıtlardır. Bu düzenekler kerpeten, kaldıraç, el arabası, palanga, makas, vida gibi araçlardır.
Basit makineler, uygulanan kuvvetin doğrultusunu, yönünü ve değerini değiştirerek günlük hayatta ki işleri yapmamızda bir takım kolaylıklar sağlarlar.
Basit Makinelerin Genel Özellikleri
• Basit makine ile uygulanacak kuvvetten, hızdan veya yoldan kazanç sağlanabilir. Fakat aynı anda hem kuvvetten, hem hızdan, hem de yoldan kazanç sağlanamaz. Bunlardan birinden kazanç varsa, diğerlerinden de aynı oranda kayıp vardır.
• Hiç bir basit makinede işten kazanç yoktur. Hatta sürtünme gibi nedenlerden dolayı kayıp vardır. Sürtünmenin olmadığı ideal basit makinelerde işten kayıp yoktur. Bu durumda makine tam kapasite ile çalışır.
Basit makinelerde kuvvet kazancı, yükün kuvvete oranı olarak ifade edilir
Kuvvet kazancı= yük/kuvvet
- oran 1 den büyük ise kuvvetten kazanç vardır.
- oran 1 e eşit ise kuvvetten ve yoldan kazanç yoktur.
- oran 1 den küçük ise yoldan kazanç vardır.
Bir basit makinenin verimi
Bir kaldıracı itince, makineye bir iş yaptırmış oluyorsunuz. Bir makaranın ipini çektiğinizde, makineye bir iş yaptırmış oluyorsunuz. Herhangi bir makineye bir iş yaptırmak için ona mutlaka bir iş yapmak zorundasınız. Makina bu işi daha kullanışlı bir işe dönüştürür. Bunu yaparken de kuvvetin şiddetini, yolunu ve hareket doğrultusunu değiştirir.
Bir makineden elde edilen kullanışlı iş daima verilen işten daha küçüktür. Niçin? Verilen işin bir kısmı sürtünmeyi yenmekte kullanılır. Alınan işin verilen işe oranı, bir makinenin verimi olarak tanımlanır. Yüksek verim, verilen işin çoğunun makine tarafından kullanışlı işe dönüştürülmesi demektir. Düşük verim, verilen işin bir kısmının kaybolduğunu ve kullanışlı bir işe dönüştürülemediğini gösterir. Verim daha ziyade yüzde olarak ifade edilir.
Verim yüzdesi = (Alınan iş/Verilen iş ) . 100
Bir makinenin verimini nasıl arttırabilirsiniz? Verim sürtünme azaltılmak suretiyle arttırılabilir. Zımparalama veya yağlama bir yüzeyi parlatır ve sürtünmeyi azaltır. Gresleme veya yağlama suretiyle makinelerin çoğunda sürtünme azaltılır. Bisiklet tekerlekleri veya diğer makinelerdeki bilye yatakları yağlanarak sürtünme azaltılır. Verimi artırmak suretiyle doğal kaynakların korunması önemli bir adım sayılır, verim arttıkça doğal kaynakların örneğin petrol ve kömür vs. daha az kullanılması söz konusu olur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder